Theo chân đi du lịch vùng Bắc Ninh đến làng gốm Phù Lãng

Nằm cách Hà Nội 60 km, làng gốm Phù Lãng thuộc huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh, là một trong những trung tâm gốm cổ nhất của đồng bằng sông Hồng. Làng được biết đến nhiều nhất với các sản phẩm gốm độc đáo được làm bằng các kỹ thuật truyền thống.

Nằm trên sông Cầu, ngôi làng gốm của Phú Lãng vẫn giữ được vẻ đẹp đơn giản và bầu không khí yên bình của năm xưa với những làn đường ngoằn ngoèo, những bức tường gạch đỏ, và những cảnh không thay đổi của nông thôn Việt Nam. Bình và lọ theo đường làng vì gần như mọi gia đình trong làng làm gốm.

Làng nghề gốm Phù Lãng đã tồn tại từ lâu đời. Theo sách Kinh Bắc thì ông tổ của nghề gốm Phù Lãng là Lưu Phong Tú, ông đã học được nghề gốm trong chuyến đi sứ bên Trung Quốc và về truyền dạy cho người trong nước, nghề gốm bắt đầu có ở Phù Lãng từ thế kỷ thứ 13.

Phù Lãng dễ nhận ra bởi những nét riêng biệt điển hình của một làng gốm. Những ngôi nhà gạch trần, mái ngói nhấp nhô dọc hai bên con đường làng đổ bêtông quanh co, lắt léo. Sản phẩm của nghề gốm được xếp đầy sân nhà, bờ ruộng, dọc các lối đi.

Nếu gốm Thổ Hà lấy chất liệu từ đất sét xanh, Bát Tràng là sét trắng, thì gốm Phù Lãng lại được tạo nên từ đất đỏ hồng lấy từ vùng Thống Vát, Cung Khiêm (Bắc Giang). Sản phẩm Gốm Phù Lãng gồm 3 loại hình:

- Gốm dùng trong tín ngưỡng như tượng Phật, lư hương và các đồ thờ cúng…

- Gốm gia dụng : dòng sản phẩm này bạn có thể bắt gặp rất nhiều trên đường vào làng Phù Lãng. Gốm gia dụng rất phong phú và đa dạng, bao gồm những sản phẩm phục vụ cho đời sống hàng ngày của người dân như lọ, bình, ang, chum, vại, ống điếu, bình vôi…

- Gốm trang trí: lọ cắm hoa, bình trang trí, tranh gốm với những hình ảnh phong cảnh và sinh hoạt đặc trưng của làng quê Việt, ngoài ra còn các tạo hình khác như người, vật, nhà cửa…

Nào tiểu quách xếp hàng tầng tầng lớp lớp, nào ống nước tròn vo chất cao ngất bên tường, nào chậu cảnh, bình gốm, chum vại…, cái còn ướt đỏ màu đất, cái đã phơi màu bạc phếch, cái đã qua lò nung lên nước bóng loáng…

Ảnh 1. Làng gốm nằm cạnh bờ sông

Mỗi góc vườn, mỗi con đường, mỗi bờ rào là một khuôn hình dễ thương, mộc mạc. Nó như gìn giữ trong lòng cả một câu chuyện dài về quá khứ của xứ sở Kinh Bắc hôm qua, và ẩn mình trong cái hồn của làng gốm Phù Lãng hôm nay.

Tuy gần vùng đất than Quảng Ninh nhưng ở Phù Lãng người ta vẫn sử dụng phương pháp truyền thống - dùng củi để nung gốm, nhờ sự biến nhiệt khác nhau tạo ra những vết táp trên bề mặt gốm mà không phương pháp nào có thể thay thế. Xương đất sét có màu hồng nhạt, khi nung ở nhiệt độ cao, xương gốm chuyển màu gan gà, với hai màu men chủ đạo là nâu vàng và nâu đen (thường gọi là men da lươn). Nếu vẻ đẹp của gốm Bát Tràng là sự đa dạng về nước men, nét vẽ tinh tế, thì hồn cốt của gốm Phù Lãng được tạo nên từ sự dân dã, mộc mạc của nước men da lươn này.

Người làm gốm ở Phù Lãng còn rất mộc mạc và thân thiện. Vốn là một địa điểm tham quan và chụp ảnh khá lý tưởng cho các nhiếp ảnh gia chuyên nghiệp và không chuyên đến từ Hà Nội, Phù Lãng đã quá quen với những đoàn người tay máy, tay ống lang thang trong làng từ sáng đến trưa, từ trưa đến chiều.

Ai cũng hăm hở, len lỏi giữa hằng hà sa số sản phẩm gốm, những ngóc ngách rêu phong, những bức tường được dựng lên từ những tiểu sành vỡ, hỏng, những đống củi xếp hàng như ma trận khắp làng.

Người làm gốm ở Phù Lãng không ngại tiếp chuyện khách phương xa, sẵn sàng trả lời tỉ mỉ những công đoạn làm nghề, tay làm miệng nói, những giọt mồ hôi rơi giữa trưa hè nắng gắt, nhưng không phải vì thế mà họ không mỉm cười…

Ảnh 2. Người dân nơi đây dùng những cây củi to để nung gốm

Ngày nay, đồ gốm Phù Lãng

 nổi tiếng ở Việt Nam và nước ngoài. Gốm sứ được xuất khẩu với số lượng lớn đến thị trường Nhật Bản, Canada, Ý và Hàn Quốc. Nghề này đã cải thiện mức sống của người dân. Ở Phù Lãng, việc truyền nghề cho các thế hệ tương lai là một mối quan tâm đang diễn ra và nhiều thợ thủ công đã đưa con mình đến các trường mỹ thuật để học, bảo vệ và phát triển nghề thủ công. Phạm Văn Hoàng đã 24 tuổi. Ông đã thực hành nghề này gần 11 năm. Ông Hoàng tốt nghiệp trường Đại học Mỹ thuật Hà Nội: "Tôi sinh ra và lớn lên ở Phù Lãng, tôi say mê nghề thủ công truyền thống, chắc chắn chúng tôi có thể kiếm sống bằng nghề này. Tôi đang cố gắng để bảo vệ nghệ thuật này. "

Hiện nay, Phù Lãng là điểm thu hút khách du lịch phổ biến, thu hút cả du khách Việt Nam và nước ngoài. Họ đến để khám phá ngôi làng và đồ gốm của nó. Đến Phú Lãng và tự làm một sản phẩm của riêng mình để tặng cho người bạn yêu như một món quà lưu niệm. Thợ gốm Phù Lãng luôn ở đó để chào đón bạn.